Δευτέρα 24 Ιανουαρίου 2011

AGWNAS GIA TH DIASWSH THS KLHRONOMIAS THS OUTOPIAS!

MEMORIA VISUS*_ 2010

Εικόνες που συνέλεξε το βλέμμα την περσινή χρονιά
# άλμπουμ _άλφα #
Απόπειρα ενός πολυεπίπεδου σχολιασμού 
με οδηγό την εμπειρία της οπτικής μνήμης

01 # Kτίριο Narkomfin dom-Kommuna _ 1928 _ Mόσχα
Αρχιτέκτονες_Mοisei Ginsburg, I. Milinis and S. Prokhorov


Αγώνας για τη διάσωση της κληρονομιάς της ουτοπίας

 

Φωτογραφίες εποχής από ένα μοναδικό κτίριο κοινοβιακής κατοίκησης στη Μόσχα του 1928. Το περίφημο κτίριο Narkomfin Dom-Kommuna, σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Moisei Ginzburg μαζί με τους Ι. Millinis και S.Prokhorov. Η σημερινή του κατάσταση είναι σχεδόν απελπιστική καθώς έχει παραμείνει ασυντήρητο για πολλά χρόνια. Το επισκέφθηκα στο τέλος του 2009 και κατάφερα να τραβήξω μερικές φωτογραφίες εξωτερικά, μιας και οι σημερινοί κάτοικοί του δεν μας θεώρησαν και πολύ ευπρόσδεκτους για εσωτερικές ξεναγήσεις.
Κοιτάζω τις φωτογραφίες του 1930 στη χιονισμένη Μόσχα με τα μικρά παιδιά και σκέφτομαι πως σήμερα μετά από 80 χρόνια υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι ηλικιωμένοι που θα΄ χουν πολλά να μας διηγηθούν. Η γραμμική σε όλο το μήκος της πρόσοψης τοποθέτηση των εσωτερικών διαδρόμων – οδεύσεων επέτρεπε στους ενοίκους να συναντιούνται σε ένα κλειστό στεγασμένο και ζεστό κοινόχρηστο χώρο, αφήνοντας άπλετο φως να μπαίνει μέσα από τα μακρόστενα παράθυρα με την ισχυρή επιμήκη γεωμετρική οργάνωση ,διευκολύνοντας τις κινήσεις και μεταθέτοντας ουσιαστικά την κυκλοφορία και την επικοινωνία ανάμεσα στις μονάδες της κατοικίας από τον παγωμένο εξωτερικό δρόμο μέσα στον ίδιο τον οργανισμό του κτιρίου του κοινοβίου.
Αυτή η τολμηρή συνθετική επεξεργασία δεν επιλύει μόνο ζητήματα που απαιτούν αρχιτεκτονικό χειρισμό αλλά αποτελεί και ουσιώδη πολεοδομική χειρονομία. Το κτίριο της κομμούνας αποκτά έτσι μια ιδιαίτερη σχέση με την πόλη που το περιβάλλει ενώ παράλληλα διαθέτει και μια εσωτερική δομή μονάδων κατοικίας (π.χ. οι κοινές κουζίνες) αλλά και χώρων κυκλοφορίας που επιτρέπουν στους ενοίκους τη μέγιστη δυνατή συνάντηση σε δραστηριότητες της μέρας και βέβαια την αναγκαία μόνωση στις προσωπικές τους στιγμές.
Ο χώρος της επίστεψης στο δώμα οργανώνεται με στιβαρό στερεομετρικό τρόπο που τον καθιστά ιδιαίτερο και του προσδίδει τεκτονικότητα και έχει σίγουρα αποτελέσει πρότυπο για αντίστοιχου τύπου επεξεργασίες της περιόδου (π.χ. πολυκατοικία του Le Corbusier στη Μασσαλία).Η συγκρότηση της μορφής με την απόλυτη συμμόρφωση στις αρχές ενός αφαιρετικού και αυστηρού αλλά ποιητικού ρασιοναλιστικού ιδιώματος, παρουσιάζει αναμφισβήτητες συγγένειες με την εμφαντική χρήση των οριζόντιων δυναμικών γραμμών του Giuseppe Τerragni, στα έργα της αντίστοιχης περιόδου και ιδιαίτερα στην Casa del fascio στο Λισσόνε και στο Novocomum στο Κόμο αλλά και με τις «ταινίες»- παραθύρων του Le Corbuisier σε μερικά από τα πρώιμα και πιο εμβληματικά κτίρια κατοικιών του στη διάρκεια του μεσοπολέμου.
Είναι προφανές πως ο Moisei Ginzburg κατάφερε στο συγκεκριμένο κτίριο να συγκεράσει μερικές από τις πιο ριζοσπαστικές πολιτικές και κοινωνικές προσεγγίσεις της ρώσικης πρωτοπορίας και να τις μετασχηματίσει σε μια οργανωμένη αρχιτεκτονικά μονάδα πρότυπης κατοίκησης που δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει στην εικονογραφία της όλα τα νέα υλικά και τις συνθετικές προτιμήσεις ενός δυναμικού, σχεδόν βιομηχανικού τύπου, μοντερνισμού βασισμένου σε λειτουργικό πρόγραμμα και σχηματοποιημένου με την πιο τολμηρή ποιητική διάθεση με την οποία ήταν εξοπλισμένη όλη η καλλιτεχνική ρητορεία των πρώιμων επαναστατικών χρόνων στη Σοβιετική Ένωση

Πέμπτη 20 Ιανουαρίου 2011

Πώς θα ανανεωθεί το προφίλ της κατοικίας, ανοίγοντας γόνιμο διάλογο με την αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα.
Final Wooden House, Ιαπωνία, 2008 Sou Fujimoto Architects
Το μέλλον της αρχιτεκτονικής είναι η υπέρβασή της – αν τουλάχιστον το έργο του Sou Fujimoto αποτελεί ασφαλές κριτήριο. Με το Final Wooden House, ένα μπανγκαλόου εξ ολοκλήρου από δομική ξυλεία στο Κουμαμότο της Ιαπωνίας, ο 39χρονος αρχιτέκτονας δημιουργεί έναν αδιαίρετο χώρο, όπου τα δωμάτια, οι εσωτερικοί τοίχοι, το πάτωμα και η στέγη δεν έχουν διακριτούς ρόλους. Παραπέμποντας στην «πρωτόγονη κατάσταση πριν από την αρχιτεκτονική», ο Fujimoto δηλώνει ότι αφήνει τους ενοίκους να «ανακαλύψουν μόνοι τους τις χρήσεις του χώρου». Θα μπορούσε να τους ευχηθεί και καλή τύχη επίσης.
www.sou-fujimoto.com

Boxhome, Νορβηγία, 2007 Sami Rintala
Το Boxhome βρίσκεται στο Οσλο και διαθέτει τέσσερα δωμάτια μοιρασμένα σε επίπεδα με όλα όσα πρέπει να περιλαμβάνει ένας βιώσιμος χώρος. Και αν πιστεύετε ότι ζώντας σε ένα σπίτι μόλις 19 τ.μ. εξισώνεστε με σαρδέλες, ο Φινλανδός Sami Rintala αντιτείνει ότι μπορείτε να ικανοποιήσετε όλες τις βασικές ανάγκες σας και να αισθάνεστε παράλληλα τμήμα ενός πρωτοποριακού ντιζάιν. Η ιδέα του project προορίζεται για εργένηδες ή νεαρά ζευγάρια και με την επιδέξια χρήση του χώρου και των υλικών εξασφαλίζεται εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων, ενώ η κατασκευή του αγγίζει μόλις το 1/4 της τιμής των αντίστοιχων διαμερισμάτων της περιοχής.
www.rintalaeggertsson.com

Casa Bierings, Ολλανδία, 2009 Rocha Tombal Architecten
Με τις έντονες γραμμές και τις χαρακτηριστικές ακμές του, το σχέδιο των Ολλανδών Ana Rocha και Michel Tombal θυμίζει ως έναν βαθμό κατασκευή από παιδικά τουβλάκια. Η ξύλινη επένδυση ωστόσο αποτελεί μια πρώτη διαφοροποίηση από τα χρώματα του αστικού τοπίου της Ουτρέχτης. Επεται ο χειρισμός των ανοιγμάτων: Εκείνα της οροφής λειτουργούν, κατά τους αρχιτέκτονες, με γνώμονα την εισαγωγή «δακτύλων φωτός» στο εσωτερικό, ενώ τα υπόλοιπα, σε διαφορετικές γωνίες το καθένα, προσανατολίζονται στον ανοιχτό ορίζοντα αποφεύγοντας την οπτική επαφή με γειτονικά κτίσματα.
www.rocha.tombal.nl

Shell House, Ιαπωνία, 2008 Studio Artechnic
Στο παρελθόν το διακριτικό του μέλλοντος ήταν η καμπύλη
– σκεφτείτε τους ιπτάμενους δίσκους. Με αυτήν τη λογική, το έργο του ιάπωνα αρχιτέκτονα KotaroIde στο δάσος Καρουιζάβα έξω από το Τόκιο μοιάζει ιδιαίτερα φουτουριστικό. Σχεδιασμένο ως εξοχικό, με εξωτερική χρήση οπλισμένου σκυροδέματος για να ανθίσταται στις καιρικές συνθήκες, αφήνοντας το γυαλί και το ξύλο στους εσωτερικούς χώρους, το οικοδόμημα διακρίνεται για την απλή αισθητική του αλλά και για την έξυπνη ενσωμάτωσή του στον περιβάλλοντα χώρο. Από ψηλά μάλιστα δεν διαφέρει και πολύ από ιπτάμενο δίσκο που μόλις προσγειώθηκε...
www.artechnic.jp

Οικία Mush, ΗΠΑ, 2008 Studio 0.10 Architects
Σε μία από τις τελευταίες κλασικές μεταπολεμικές γειτονιές μονοκατοικιών του Λος Αντζελες το μέλλον καταφθάνει υπό τη μορφή τριώροφου επενδεδυμένου με ψευδάργυρο. Δείγμα των επιλογών μιας νέας γενιάς κατοίκων, οι οποίοι εγκαθίστανται σε μια περιοχή κοντά στη θεωρούμενη «hip» λεωφόρο Σοτέλ. Η οικία είναι σχεδιασμένη σε αυτόνομες ζώνες: Περιλαμβάνει στο κυρίως τμήμα της τραπεζαρία, λίβινγκ ρουμ και κουζίνα στο ισόγειο, γραφείο και δωμάτιο ξένων στον πρώτο όροφο και την κυρίως σουίτα στον δεύτερο. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στον φωτισμό: Κυρίαρχες οι μεγάλες επιφάνειες υαλοπινάκων με ειδική επίστρωση για την αποφυγή της υπεριώδους ακτινοβολίας.
http://studio010.com
Industrial Designer House, Ιαπωνία, 2007 Koji Tsutsui Architect and Associates
Ο κύβος που σχεδίασε ο ιάπωνας αρχιτέκτονας Koji Tsutsui στο Τόκιο, με μεταλλικό σκελετό και εξωτερική επένδυση από φύλλα χάλυβα, αποτελεί μια πρόταση ριζικά διαχωρισμένων λειτουργιών. Δομημένη σύμφωνα με τις απαιτήσεις του πελάτη, η κατοικία αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα: Το ισόγειο εκτελεί χρέη βιβλιοθήκης και γκαράζ, στον πρώτο όροφο βρίσκονται το λίβινγκ ρουμ και η τραπεζαρία, ενώ ο δεύτερος φιλοξενεί το υπνοδωμάτιο και τον ξενώνα. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η αίσθηση της διαφάνειας και της ευχέρειας της κίνησης παντού.
www.kt-aa.com
Εξοχικό στην Κρέβενα, Ιταλία, 2008 Marco Castelletti
Στα περίχωρα του Κόμο ο ιταλός αρχιτέκτονας σχεδίασε το πρότυπο εξοχικό του 21ου αιώνα. Τα διαφορετικά υλικά και ο χρωματισμός τοίχων και στέγης υποδηλώνουν τις διαφορετικές χρήσεις: πέτρινη επένδυση για το κτίσμα της εισόδου, την εσωτερική σκάλα και το μπάνιο, λευκό κονίαμα για τον χώρο των υπόλοιπων δωματίων. Η γραμμική αρχιτεκτονική βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με την κλίση του εδάφους, σε σημείο ώστε το κτίσμα να φαίνεται σαν να ξεπηδά φυσιολογικά μέσα από τη γη.
www.marcocastelletti.it
House 53, Βραζιλία, 2009 Studio MK27
Χρησιμοποιώντας κονίαμα, μπετόν, ξύλο και γυαλί, οι αρχιτέκτονες Marcio Kogan και Suzana Glogowski συνυπογράφουν την κατοικία στο Σάο Πάολο τοποθετώντας δύο ορθογώνια κουτιά το ένα επάνω στο άλλο. Η ιδιαιτερότητά της έγκειται στην εξωτερική χρήση του ξύλου, το οποίο λειτουργεί ως περιτύλιγμα: Μπορεί να «κλείνει», περιβάλλοντας όλη την οικία, ή να «ανοίγει» ανάλογα με το πόσο ήλιο επιθυμούν οι ένοικοι – ειδικά τα υπνοδωμάτια του δεύτερου ορόφου μπορούν να αποκαλύπτονται από μερικώς μέχρι και πλήρως.
www.marciokogan.com.br
Δημοσιεύθηκε στο BHMΑDECO, τεύχος 40, σελ. 34-39, Ιανουάριος 2011

Τρίτη 18 Ιανουαρίου 2011

Αgainst All Odds: Ηθική / Αισθητική - Διήμερο Συνέδριο στην ΑΣΚΤ 19-20/01/2011

Αgainst All Odds: Ηθική / Αισθητική
Αρχιτεκτονική, ντιζάιν και τέχνη θέτουν τις προϋποθέσεις για την οικοδόμηση κοινωνικής και οικολογικής συνείδησης στο πλαίσιο των δράσεων Against All Odds.
Τετάρτη 19 & Πέμπτη 20 Ιανουαρίου 2011
Ώρα 18:00 (Εγγραφές 17:30)
Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (αμφιθέατρο), Πειραιώς 256, Ταύρος, Αθήνα
Το συνέδριο αποτελείται από ένα πολυεπίπεδο πρόγραμμα το οποίο θα εξετάσει στη βασική του πλατφόρμα τη σχέση μεταξύ ηθικής και αισθητικής και την προοπτική που δημιουργείται μέσω της αλληλεπίδρασης γνωστικών πεδίων όπως η φιλοσοφία και οι θεωρίες της αισθητικής, η κοινωνιολογία και η κοινωνιολογία των επαγγελμάτων, οι πρακτικές επιμέλειας και τοπολογίας.
Το συνέδριο εξετάζει τα εξής επίκαιρα ζητήματα:
o (υπό διεπιστημονικό πρίσμα): τους τρόπους με τους οποίους ηθική και αισθητική αλληλεπιδρούν και τον βαθμό αυτής της αλληλεπίδρασης
o (υπό διεπιστημονικό πρίσμα): τους τρόπους με τους οποίους η ηθική εκφράζεται μέσω της αισθητικής φόρμας
o (υπό το πρίσμα της αρχιτεκτονικής): υποσχέσεις/κίνδυνοι – πώς η ηθική μεταλλάσσει γνωστές ιδεολογικές αρχές της αρχιτεκτονικής
o (υπό το πρίσμα της αρχιτεκτονικής): το επάγγελμα του αρχιτέκτονα – ηθικές πρακτικές, εξυγιαντικές επιδράσεις
Στο συνέδριο έχουν κληθεί να συμμετάσχουν σημαντικές προσωπικότητες από τον χώρο της αρχιτεκτονικής, του ντιζάιν, της τέχνης, της κοινωνιολογίας και της φιλοσοφίας (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ελλάδα).
Ομιλητές:
Maurice Benayoun, Καθηγητής, συνιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του ερευνητικού κέντρου CITU του πανεπιστημίου Paris 8, new media artist, Ole Bouman, Γενικός Διευθυντής του Ολλανδικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής (NAI), Ρόττερνταμ, David Cottington, Καθηγητής της Ιστορίας Μοντέρνας Τέχνης στο Τμήμα Καλών Τεχνών, Ντιζάιν και Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Kingston του Λονδίνου και καταξιωμένος ιστορικός του Κυβιστικού κινήματος, Μαρία Θεοδώρου, Δρ. Αρχιτέκτων, επικεφαλής της οργάνωσης SARCHA ‘School for ARCHitecture 4 All’, Lydia Matthews, Κοσμήτορας Ακαδημαϊκών Προγραμμάτων και Καθηγήτρια Οπτικού Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Parsons The New School for Design της Νέας Υόρκης, κριτικός τέχνης, επιμελήτρια σύγχρονης τέχνης, Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Λίνα Στεργίου, Εντεταλμένη Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής, συγγραφέας, Γενική Επιμελήτρια των δράσεων AAO, και Jilly Traganou, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια και Διευθύντρια Ακαδημαϊκών Υποθέσεων στο Τμήμα Ιστορίας και Θεωρίας της Τέχνης και του Ντιζάιν του Πανεπιστημίου Parsons The New School for Design της Νέας Υόρκης.
Συντονιστές:
Νίκος Ξυδάκης, Αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Η Καθημερινή», δημοσιογράφος, κριτικός, συγγραφέας, και Λόης Παπαδόπουλος, Καθηγητής Τμήματος Αρχιτεκτόνων, Πολυτεχνικής Σχολής Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Θεματικές:
O Maurice Benayoun επέλεξε να μιλήσει για την αισθητική που αναδύεται μέσα από την αντίφαση. Ο Ole Bouman θα μιλήσει για τη «Βαρύνουσα Αρχιτεκτονική», το επάγγελμα του αρχιτέκτονα στις διεθνείς συγκυρίες, τις ηθικές του επιταγές και πρακτικές. Ο David Cottington θα συσχετίσει τις αντιλήψεις της Πρωτοπορίας στο Παρίσι των αρχών του 20ού αιώνα με τον επαγγελματία καλλιτέχνη και τις αισθητικές θέσεις της εποχής. Η Μαρία Θεοδώρου θα προσεγγίσει κριτικά την «Ηθική της Ενδυνάμωσης» κυρίως σε σχέση με την αρχιτεκτονική, αλλά και τη σημερινή «στροφή προς την ηθική» με στόχο τη διεύρυνση της δυναμικής της αρχιτεκτονικής σε συνθήκες οικονομικής κρίσης. Η Lydia Matthews θα κάνει χρήση διεπιστημονικών προτύπων (Ντιζάιν, Χειροτεχνία, Κοινωνικές πρακτικές) ως έναυσμα για έναν διάλογο με θέμα τις καινοτόμες μορφές κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Ο Κωνσταντίνος Μωραΐτης θα αναπτύξει τη σχέση ηθικής-αισθητικής ιδωμένη από τη σκοπιά της φιλοσοφίας και της αισθητικής θεωρίας. H Λίνα Στεργίου θα προσεγγίσει τη πραγματιστική σκοπιά του δημιουργικού ακτιβισμού: την καίρια σημασία του εντός του πεδίου των χωρικών πρακτικών και των σύγχρονων οικονομικών συνθηκών. Η Jilly Traganou θα αναπτύξει το ρόλο των σχέσεων ανάμεσα στο ντιζάιν, τη μετανάστευση και τον συμμετοχικό σχεδιασμό στη δημιουργία μετα-εθνικών ταυτοτήτων.

Παρασκευή 14 Ιανουαρίου 2011

Συνέντευξη από τα παλιά

Ράιτ Φρανκ Λόιντ

Η συνέντευξη παραχωρήθηκε από τον Φρανκ Λόιντ Ράιτ στον Χένρι Μπράντον και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «The Sunday Times» στις 3 Νοεμβρίου 1957

ΕΥΗ ΤΣΙΡΙΓΩΤΑΚΗ - ΜΕΜΟΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ | Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 2002


Ο αμφιλεγόμενος αυθεντικός

Ο Χένρι Οσκαρ Μπράντον (στον οποίο ο Ράιτ παρεχώρησε τη συνέντευξη που ακολουθεί) γεννήθηκε στην Τσεχοσλοβακία το 1916 και φοίτησε στα πανεπιστήμια της Πράγας και της Λωζάννης. Από το 1939 άρχισε να γράφει για τους κυριακάτικους «Times» του Λονδίνου και από το 1950 ήταν ανταποκριτής της εφημερίδας στην Ουάσιγκτον. Το 1957 του απονεμήθηκε το βραβείο καλύτερου ξένου ανταποκριτή και το 1964 έλαβε το βραβείο Hannen Swaffer. Το 1956 συνέστησε στον εκδότη των «Sunday Times» να κυκλοφορήσει σε βιβλίο μια σειρά με μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις εξεχόντων Αμερικανών. Το «πειραματόζωο» αυτής της ιδέας ήταν ο αμερικανός αρχιτέκτονας Φρανκ Λόιντ Ράιτ, ο οποίος ­ όπως είχε προβλέψει ο Μπράντον ­ έδωσε μια παράσταση μπροστά στο μικρόφωνο. «Ηταν ο ιδανικός άνθρωπος για τη συνέντευξη αυτή» έγραψε, «ήξερε να προβάλλει καίριες αντιρρήσεις και έτσι προκαλούσε διαμάχες ­ όχι μόνο έριχνε λάδι στη φωτιά, αλλά την άναβε κιόλας. Και αυτό γιατί μπορούσε. Δεν ήταν απλώς υπερήφανος για τα επιτεύγματά του, είχε τέτοια ικανότητα στον λόγο και χειριζόταν τη γλώσσα με τέτοιον τρόπο ώστε θεωρούσε ότι μπορούσε να αντικρούσει οποιοδήποτε επιχείρημα. Επιπλέον, μπορούσε να σε κάνει να σωπάσεις με ένα αυταρχικό επιχείρημα το οποίο εσύ δεν θα ήταν δυνατόν να αντικρούσεις με οποιοδήποτε λογικό επιχείρημα. Τότε γινόταν εκφοβιστικός. Αλλες φορές πάλι, απαντούσε απλώς με ένα ήρεμο και αστείο σχόλιο».
Ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ


Ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ γεννήθηκε στις 8 Ιουνίου 1867 στο Richland Center του Γουισκόνσιν. Πέθανε στις 9 Απριλίου 1959 στο Φοίνιξ της Αριζόνας. * Το 1887 μετακόμισε στο Σικάγο και δούλεψε για τον Γιόζεφ Λάιμαν Σίλσμπι και αργότερα, επί έξι χρόνια για τον Λιούις Σάλιβαν, τον γνωστότερο αμερικανό αρχιτέκτονα της εποχής. * Η αρχιτεκτονική καριέρα του διήρκεσε 70 χρόνια ­ σχεδίασε 1.141 κτίρια, από τα οποία χτίστηκαν τα 532. Το ένα τρίτο μάλιστα των αναθέσεων έγινε την τελευταία δεκαετία της ζωής του. * Η γνωστότερη διεθνώς κατοικία του είναι το Fallingwater House (1935), που αιωρείται εντυπωσιακά πάνω από έναν καταρράκτη, ενώ τα τελευταία του χρόνια σχεδίασε δημόσια κτίρια παγκόσμιας εμβελείας, όπως το Μουσείο Γκουγκενχάιμ, το Marin County Civic Center και το κτίριο Johnson Wax. * Το δημιουργικό ταλέντο του Ράιτ δεν περιοριζόταν στην αρχιτεκτονική: σχεδίασε έπιπλα, υφάσματα, κρύσταλλα, λάμπες, σερβίτσια, ασημικά. Ηταν ένας παραγωγικός συγγραφέας, δάσκαλος και φιλόσοφος. * Το 1932 άνοιξε το σπίτι του στους νέους αρχιτέκτονες για να μελετήσουν μαζί του, δημιουργώντας την υποτροφία Taliesin. * Σήμερα 20 σπίτια του Ράιτ είναι ανοιχτά στο κοινό και συγκεντρώνουν ετησίως περισσότερους από ένα εκατομμύριο επισκέπτες.

Ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ είναι ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους και αυθεντικούς Αμερικανούς. Σήμερα, σε ηλικία 88 ετών, σχεδιάζει το κτίριο «Μάιλ Χάι» στο Σικάγο, μια συναγωγή στη Φιλαδέλφεια, το καπιτώλιο της Πολιτείας της Αριζόνας, το Μουσείο Γκουγκενχάιμ στη Νέα Υόρκη, ένα εργοστάσιο στο Σαν Φρανσίσκο, μια αλυσίδα μοτέλ, ένα μνημείο στη Βενετία, ένα εμπορικό κέντρο στη Βενεζουέλα και 40 σπίτια σε 20 Πολιτείες σε όλη την Αμερική. Τον είχα επισκεφθεί πρόσφατα και με τη βοήθεια του μαγνητοφώνου σάς μεταφέρω τη συνέντευξη αυτούσια. Η συζήτηση ξεκίνησε με τη δική μου διαπίστωση ότι η μοντέρνα αρχιτεκτονική όπως την εννοούμε σήμερα έχει ήδη κάνει τον κύκλο της.

- Προτού απαντήσετε στην ερώτηση αυτή, μπορείτε να μου ορίσετε τι εννοείτε λέγοντας «μοντέρνα αρχιτεκτονική»;

«Μοντέρνα αρχιτεκτονική είναι ό,τι χτίζεται σήμερα. Είναι ένας αμφιλεγόμενος όρος, γιατί "μοντέρνα αρχιτεκτονική" δεν σημαίνει απαραιτήτως και νέα. Νέα αρχιτεκτονική είναι η οργανική».

- Η δική σας οργανική αρχιτεκτονική είναι ουσιαστικά...

«Μια φυσική επιρροή».

- Δεν είναι ανατολική επιρροή;

«Οχι, μόνο η φιλοσοφία της είναι ίσως ανατολική. Στο βιβλίο του Ταό αναφέρεται ότι η πραγματικότητα των κτιρίων δεν βρισκόταν στους τοίχους και στην οροφή, αλλά στο εσωτερικό τους. Ο εσωτερικός χώρος είναι και η πραγματικότητα του κτιρίου. Αυτό σημαίνει ότι χτίζεις από μέσα προς τα έξω και όχι αντίθετα, όπως συνηθίζεται στη Δύση. Αυτή είναι η φιλοσοφία του ταοϊσμού. Και η "οργανική" αρχιτεκτονική μας είναι η πρωτότυπη έκφραση της ιδέας αυτής. Η έννοια του χώρου είναι οργανική, που σημαίνει φυσική και ουσιώδης. Σημαίνει δηλαδή "από" το αντικείμενο και όχι "επάνω" σε αυτό».

- Συμφωνώ απολύτως ότι πρέπει να υπάρχει κάποιος σύνδεσμος μεταξύ της φύσης και της αρχιτεκτονικής. Αυτό ήταν και το στοιχείο που με γοήτευσε στη διάταξη του ιαπωνικού μοντέλου σπιτιού. Πώς μπορεί όμως κανείς να υιοθετήσει αυτή τη φιλοσοφία ή την οργανική αρχιτεκτονική στις σημερινές πόλεις που πάσχουν από χώρους;

«Δεν μπορεί. Η πόλη τού σήμερα θα πρέπει να κάνει πρώτα τον κύκλο της, γιατί τώρα καταστρέφεται από την υπερβολή. Θα χρειασθεί να φτιάξουμε μια καινούργια πόλη και αυτό θα πρέπει να γίνει σύμφωνα με τους δικούς μας οργανικούς όρους. Μια μορφή αγρονομίας που θα είναι κοντά στη γη και θα είναι σχεδόν παντού όμορφα. Οι σημερινές πόλεις είναι υπολείμματα των φέουδων. Πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά και να χρησιμοποιήσουμε καλύτερα τη γη».

- Δεν θα διαταράξουμε έτσι την ηρεμία και τη μοναξιά που υπάρχει στη φύση;

«Το αντίθετο. Αν εφαρμόσουμε την κατάλληλη αρχιτεκτονική, δεν θα παραβιάσουμε το περιβάλλον, όπως κάνουμε τώρα. Τρέμω στην ιδέα ότι η υπάρχουσα αρχιτεκτονική των πόλεων θα μεταφερθεί και στην εξοχή. Στην οργανική αρχιτεκτονική η φυσική υπόσταση του αντικειμένου παραπέμπει στην τροποποίησή του και έτσι τα καινούργια κτίρια ομορφαίνουν ακόμη περισσότερο την πόλη. Βέβαια αυτό απέχει πολύ από αυτό που έχουμε σήμερα».

- Επισκεφθήκατε πρόσφατα το Λονδίνο, όπου φαντάζομαι ότι διαπιστώσατε πως παρ' ότι ένα μεγάλο μέρος του έχει καταστραφεί, άλλο τόσο έχει ξαναχτιστεί. Τι θα προτείνατε να γίνει σε μια πόλη σαν το Λονδίνο;

«Το Λονδίνο έχει μια πόλη-κοιτώνα, έχει προάστια και νομίζω ότι είναι σημαντικό για μια τέτοια πόλη να έχει πρόσβαση στη φύση ώστε να μπορούν να διατηρηθούν η παλιά περιοχή της, τα παλιά κτίρια και οι συνθήκες. Με θλίβει το γεγονός ότι το Λονδίνο θα γεμίσει ουρανοξύστες. Είδα τη φωτογραφία ενός ξενοδοχείου ψηλού σαν επαγγελματικού κτιρίου που έμοιαζε με ποντικότρυπα, μέσα στην καρδιά του Λονδίνου. Ελπίζω να μην το χτίσουν ποτέ».

- Γιατί δεν σας αρέσουν οι ουρανοξύστες; Είναι μια από τις σημαντικές συνεισφορές της Αμερικής στην αρχιτεκτονική.

«Ο ουρανοξύστης ευθύνεται για τη συμφόρηση των σύγχρονων πόλεων και κάνει τη ζωή μη λειτουργική. Στοιβάζει τους ανθρώπους ψηλά, γεμίζει με σίδερα τη γη κάνοντας τους δρόμους πιο στενούς. Το Παρίσι είναι τόσο όμορφο γιατί διατηρεί την αίσθηση του χώρου χωρίς να έχει τους ουρανοξύστες. Ετσι είναι και το Λονδίνο, και αν εισβάλλουν οι ουρανοξύστες θα το χάσει. Δεν πιστεύω ότι πρέπει να χτίσουν τις βομβαρδισμένες περιοχές, αλλά να δημιουργήσουν χώρους με πράσινο. Η αφθονία του πρασίνου είναι μια από τις ομορφιές του Λονδίνου. Γιατί να μη δημιουργήσουν και άλλους τέτοιους χώρους αφήνοντας τους ανθρώπους να πάνε στην εξοχή να χτίσουν σπίτια που να μην καταστρέφουν τη φύση αλλά να ωφελούν και τον άνθρωπο-κατακτητή της φύσης;».

- Τι εντυπώσεις έχετε από το Λονδίνο;

«Νομίζω ότι τα περισσότερα κτίρια αξίζει να διατηρηθούν γιατί είναι ενδιαφέροντα απομεινάρια μιας παλιάς εποχής. Αλλά συγκριτικά με τα κτίρια που μπορούμε να χτίσουμε σήμερα, είναι υπερβολικά μη λειτουργικά και θα καταλήξουν να είναι ερείπια και ακατάλληλα. Το Λονδίνο έχει μείνει πίσω αρχιτεκτονικά και δεν υπάρχουν ή είναι ελάχιστα τα παραδείγματα οργανικής αρχιτεκτονικής. Βλέπετε, αυτό που ονομάζουμε οργανική αρχιτεκτονική αναφέρεται σε κάτι φυσικό, δεν χρησιμοποιεί το μέταλλο όπως το ξύλο. Τον 19ο αιώνα χρησιμοποιούσαν μεταλλικό σκελετό αντί για τον ξύλινο που έχουμε σήμερα... Χρησιμοποιούσαν το μέταλλο για να κατασκευάσουν δοκάρια, κολόνες και τέτοια πράγματα. Αυτά όμως δεν είναι οργανικά. Εμείς χρησιμοποιούμε το ατσάλι κομμένο σε λωρίδες για να αντέχει στον εφελκυσμό, το θάβουμε μέσα στο σκυρόδεμα για να αντέχει στη θλίψη. Οι Γάλλοι εφηύραν το σύστημα αυτό που ονομάζεται μπετόν αρμέ».

- Αναμφισβήτητα το έργο σας είναι τολμηρό και επαναστατικό, αλλά καμιά φορά όταν κοιτάζω τα κτίρια αυτά αναρωτιέμαι πώς στέκονται όρθια στη θέση τους...

«Από μόνα τους. Πάρτε για παράδειγμα το κτίριο "Μάιλ Χάι" που έχει μια ραχοκοκαλιά από την οποία ξεφυτρώνουν "πλευρά". Στο Μουσείο Γκουγκενχάιμ η ραχοκοκαλιά είναι σαν σπείρα και τα πλευρά ή, αν θέλετε, οι όροφοι γέρνουν προς τα μέσα. Ο εξωτερικός τοίχος είναι ο σκελετός του κτιρίου και οι όροφοι στηρίζονται, βγαίνουν σαν πρόβολοι από αυτόν».

- Είναι όμως ασφαλές αφού δεν στηρίζεται εσωτερικά;

«Ο αντίχειράς μου δεν στηρίζεται παρά μόνον εκεί όπου ενώνεται με το χέρι μου. Αυτή είναι η μέθοδος με την οποία δουλεύουμε το ατσάλι τον 20ό αιώνα. Αλλά η αρχιτεκτονική που εφαρμόζεται σήμερα είναι του 19ου αιώνα ­ εκτεταμένοι μετάλλινοι σκελετοί που σκουριάζουν στις ενώσεις τους. Οι περισσότεροι αρχιτέκτονες που σήμερα αποκαλούμε "μοντέρνους" είναι στην πραγματικότητα διακοσμητές, κάνουν κτίρια κατάλληλα για φόντο σε αφίσες για ουίσκι και σε διαφημίσεις για σαπούνι. Δεν κάνουν όμως αρχιτεκτονική. Είναι καλοί για τις πόλεις τού σήμερα, αλλά μην το αποκαλείτε αυτό αρχιτεκτονική».

- Προσωπικά προτιμώ τις προσόψεις των παλιών κτιρίων στην Παρκ Αβενιου και στην Πέμπτη Λεωφόρο της Νέας Υόρκης. Το μεγαλείο, η αξιοπρέπεια και η αίσθηση της αναλογίας των δρόμων αυτών θα χαθούν όταν αντικατασταθούν από πανομοιότυπες αυστηρές κατασκευές φτιαγμένες από γυαλί και ατσάλι.

«Αυτό είναι θέμα γούστου, και το γούστο είναι θέμα άγνοιας. Εχετε γούστο γιατί δεν ξέρετε. Αν σας αρέσει η αισθητική του νέου, τότε θα σας αρέσει και το καινούργιο. Αν σας αρέσει η αισθητική του παλιού, τότε θα σας αρέσει το παλιό. Αλλά αυτό δεν είναι αρχιτεκτονική. Αρχιτεκτονική είναι κάτι πιο βαθύ. Είναι ο σκελετός της ανθρώπινης ύπαρξης, στην οποία πρέπει να αφιερώσουμε περισσότερη ομορφιά. Γιατί, αν δεν έχουμε πλέον ποιητικότητα, τότε πώς θα επιζήσουμε; Πώς μπορεί να επιζήσει ο πολιτισμός μας χωρίς ψυχή; Η επιστήμη δεν μπορεί να μας σώσει, γιατί αυτή μας έφερε στο χείλος. Η τέχνη και η θρησκεία αποτελούν την ψυχή του πολιτισμού, η τέχνη και η θρησκεία πρέπει να μας σώσουν. Η αρχιτεκτονική είναι η μόνη απόδειξη πολιτισμών που έχουν περάσει στην Ιστορία. Ο σημερινός πολιτισμός μας θα αφήσει πίσω του τουαλέτες, νιπτήρες και καλοριφέρ. Η αρχιτεκτονική αναφέρεται στη φύση του αντικειμένου, όποιο κι αν είναι αυτό, και για τη φύση οποιουδήποτε αντικειμένου. Αυτό που λέμε εκπαιδευμένο γούστο είναι στην πραγματικότητα αποκτημένο. Δεν έχει να κάνει με κάποιες αισθήσεις ή με τη χρησιμότητά του, έχει να κάνει με το αν σου αρέσει ή όχι. Και ποιος είσαι εσύ; Είσαι κάτι τεχνητό και το γούστο σου είναι φρικαλέο. Ετσι λοιπόν, όταν έχουμε μια κουλτούρα βασισμένη στο προσωπικό γούστο, τότε έχουμε ένα τυχαίο συνονθύλευμα πολλών ετερόκλητων πραγμάτων. Αν όμως επιστρέψουμε στη φύση, τότε θα έχουμε μια αίσθηση ευπρέπειας. Μάλλον όχι ευπρέπειας, αλλά σωστό χαρακτήρα στο κάθε τι».

- Πιστεύετε ότι η μοντέρνα αρχιτεκτονική θα εξελιχθεί προς αυτή την κατεύθυνση;

«Ναι, και θα είναι οργανική. Αυτό ήταν και η βάση του μοντερνισμού. Αλλά η οργανική αρχιτεκτονική εισήγαγε μια άρνηση που ήταν πολύ περιοριστική και που επηρέασε πολλούς αρχιτέκτονες, οι οποίοι την ακολούθησαν αντί να προχωρήσουν σε κάτι θετικό το οποίο θα μπορούσε να είναι εφικτό και το οποίο εφαρμόζουμε τώρα».

- Η μοντέρνα αρχιτεκτονική γεννήθηκε σε μια εποχή όπου υπήρχε έλλειψη, μια περίοδο όπου η χρησιμότητα του αντικειμένου ήταν σημαντική. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα 20 χρόνια, σήμερα ζούμε σε μια εποχή μεγαλύτερης ευημερίας. Αυτό το γεγονός θα μεταφερθεί και στην αρχιτεκτονική, που θα είναι πιο διακοσμητική;

«Αναγκαστικά, αλλά όχι όπως εννοούμε σήμερα τη διακόσμηση. Θα έχει να κάνει με τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε σήμερα τα πράγματα στη φύση, τον κήπο, τα δέντρα και παντού. Αν υπάρχει ένα διακοσμητικό στοιχείο, θα είναι φυσικό ­ και το ίδιο θα ισχύει και με τα κτίρια, που θα είναι απόλυτα εναρμονισμένα με τη λειτουργικότητά τους. Ολα θα περιλαμβάνουν την αλήθεια της φύσης. Βέβαια όλα αυτά ανήκουν στη μεγάλη εικόνα και θα πάρει καιρό ώσπου να τα καταφέρουμε. Αλλά αυτή είναι η κατεύθυνση, και η αρχιτεκτονική μπαίνει λίγο πιο βαθιά στη φύση, τη μητέρα της αρχιτεκτονικής, χωρίς την οποία δεν υπάρχει κουλτούρα. Εμείς οι Αμερικανοί έχουμε έναν τεράστιο πολιτισμό και καμιά κουλτούρα γιατί δεν έχουμε δική μας αρχιτεκτονική. Η πρωτεύουσά μας, η Ουάσιγκτον, δεν διαθέτει αντιπροσωπευτική αρχιτεκτονική. Το Καπιτώλιο, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύει την αμερικανική ιστορία. Δεν κρίνω το αρχιτεκτονικό του στυλ, αλλά το σέβομαι. Αντιγράφουμε εδώ και πολύ καιρό το στυλ της Ευρώπης του 19ου αιώνα. Αλλά σήμερα οι Αμερικανοί συνειδητοποιούν τη σημασία τού να έχουν τη δική τους αρχιτεκτονική και ιδιαίτερα τη σημασία της οργανικής αρχιτεκτονικής. Χθες έδωσα μια διάλεξη στο Διεθνές Ινστιτούτο Μοντέρνας Τέχνης πάνω σ' αυτό το θέμα, όπου ήλθαν γύρω στα 1.500 άτομα να με ακούσουν. Αυτό είναι ενθαρρυντικό. Υπάρχει μια αναγέννηση στην αρχιτεκτονική εδώ στην Αμερική. Σιγά σιγά μάλιστα δημιουργούμε και τη δική μας αρχιτεκτονική, η οποία είναι η οργανική».

* Φωτογραφικό υλικό για την εικονογράφηση της έκδοσης χρησιμοποιήθηκε από τις μονογραφίες «Frank Lloyd Wright: Τα καλύτερα έργα του», επιμ। Πάνος Ι. Κοσμόπουλος (Εκδόσεις Μαλλιάρης-Παιδεία, 1998), «The California Architecture of Frank Lloyd Wright» (San Francisco: Chronicle Books, 1988) και «Frank Lloyd Wright: Recollections by those who knew him», Edgar Tafel (ed.) (New York: Dover Publications, 1993), οι οποίες διατίθενται από το βιβλιοπωλείο Παπασωτηρίου (Στουρνάρη 35 και Τζωρτζ, Αθήνα, τηλ. 010 3809.821).

Πηγή: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=140351&ct=83&dt=10%2F02%2F2002


Τετάρτη 12 Ιανουαρίου 2011

Η Διοχάντη στη Βενετία

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ

Η Διοχάντη, εικαστικός χαμηλών τόνων με έργο όμως σημαντικό, υποβλητικό, μια από τις πρώτες Ελληνίδες καλλιτέχνιδες που αντιμετώπισαν με εννοιολογικό τρόπο τον πραγματικό χώρο και άρχισαν από τη δεκαετία του '80 να δημιουργούν εγκαταστάσεις και περιβάλλοντα, θα εκπροσωπήσει, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, τη χώρα μας στην 54η Μπιενάλε της Βενετίας.
Η Διοχάντη την ώρα της δημιουργίαςΗ Διοχάντη την ώρα της δημιουργίαςΗ σημαντικότερη εικαστική διοργάνωση του πλανήτη θα γίνει μεταξύ 4 Ιουνίου και 25 Νοεμβρίου του 2011. Η ανακοίνωση της ελληνικής συμμετοχής στην Μπιενάλε της Βενετίας θα γίνει από το ΥΠΠΟΤ τις προσεχείς μέρες.
Η απόφαση για την επιλογή της Διοχάντης (πρόταση της κριτικού τέχνης Μαρίας Μαραγκού) ήταν, σύμφωνα με πληροφορίες, ομόφωνη από τα μέλη της πενταμελούς γνωμοδοτικής επιτροπής την οποία αποτελούσαν οι: Αννα Καφέτση, διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Μαρία Τσαντσάνογλου, διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Ντένης Ζαχαρόπουλος, καλλιτεχνικός διευθυντής του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Νίκος Ξυδάκης, τεχνοκριτικός, και Γιώργος Χατζημιχάλης, εικαστικός.
Δεκαοκτώ ήταν οι προτάσεις που έφτασαν μέχρι και τις 17 Δεκεμβρίου στη Διεύθυνση Εικαστικών Τεχνών του υπουργείου Πολιτισμού. Αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιους από τους καλλιτέχνες και τους επιμελητές που ανταποκρίθηκαν στη φετινή πρόσκληση ενδιαφέροντος για τη Βενετία: οι εικαστικοί Κυριάκος Κατζουράκης και Μπάμπης Βενετόπουλος (πρόταση Μάνου Στεφανίδη), Ελληνες και ξένοι καλλιτέχνες από τον Πολ Τσαν και τον προηγούμενο διευθυντή της Μπιενάλε της Βενετίας Ντάνιελ Μπένμπαουμ, μέχρι τη Χριστιάνα Σούλου και τον Αγγελο Παπαδημητρίου κ.ά. (πρόταση της Νάντιας Αργυροπούλου), οι Μανώλης Μπαμπούσης και Λυδία Δαμπασίνα (πρόταση Μπρούνο Κορά) καθώς και η ομαδική πρόταση-συμμετοχή των Γιώργου Χαρβαλιά, Νίκου Τρανού, Πάνου Χαραλάμπους, Κύριλλου Σαρρή και Χριστόφορου Μαρίνου.
Να υπενθυμίσουμε ότι η Διοχάντη άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις το περασμένο φθινόπωρο με την εγκατάστασή της «Ελευσις 2010», που φιλοξενήθηκε στα «Αισχύλεια» της Ελευσίνας. Η εικαστικός, αξιοποιώντας υλικά που βρήκε παρατημένα στον ερειπιώνα του παλαιού ελαιουργείου και σαπωνοποιείου «ΒΟΤΡΥΣ» (πέτρες, ξύλα, τούβλα, τσιμεντόλιθους και χώμα), δημιούργησε με τη βοήθεια του φωτός και ηλεκτρονικών ήχων μια υποβλητική διαδρομή ανάμεσα στα χαλάσματα. Η αίσθηση μυστηρίου, κινδύνου, δέους και αγαλλίασης συνόδευε τους επισκέπτες που ακολουθούσαν την καθορισμένη διαδρομή που χάραξε για να ανακαλέσει, χωρίς ρεαλιστικές προθέσεις, τα ίχνη των Ελευσίνιων Μυστών.
Ελλάδα εις διπλούν
Φέτος η Μπιενάλε της Βενετίας θα έχει ελληνικό χρώμα περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά. Οχι μόνο μέσω του ελληνικού περιπτέρου. Η Ελληνίδα επιμελήτρια Κατερίνα Γρέγου και η πρότασή της με μια ομαδική έκθεση 17 και πλέον καλλιτεχνών απ' όλο τον κόσμο (Δανία, Γερμανία, Αμερική, Ιράν, Παλαιστίνη, Κίνα αλλά και Ελλάδα με δύο εικαστικούς) θα εκπροσωπήσει τη Δανία στην Μπιενάλε της Βενετίας. Το σύνθετο ζήτημα της ελευθερίας της έκφρασης και της λογοκρισίας, όχι μόνο σε απολυταρχικά καθεστώτα αλλά και στη Δύση, βρίσκεται στο επίκεντρο της έκθεσης που επιμελείται η Ελληνίδα επίτροπος. Να σημειώσουμε ότι είναι η πρώτη φορά που η Δανία επιλέγει για την Μπιενάλε επιμελητή άλλης εθνικότητας, με ένα θέμα αρκετά επίκαιρο τόσο για το σύγχρονο κόσμο όσο και για τη δανέζικη κοινωνία, που αντιμετώπισε, πρόσφατα, ποικίλα προβλήματα με τη δημοσίευση σε περιοδικό της χώρας των σατιρικών σκίτσων για τον Μωάμεθ. Σε σύντομη επικοινωνία μας η Κατερίνα Γρέγου δήλωσε ότι εκτός από τεράστια ευθύνη αισθάνεται περήφανη που εκπροσωπεί τη Δανία αλλά και την Ελλάδα, μέσω της δικής της εθνικότητας και δύο Ελλήνων εικαστικών, στη μεγάλη εικαστική διοργάνωση.
Να τονίσουμε, τέλος, ότι κυρίαρχο στοιχείο στη θεματική της 54ης Μπιενάλε της Βενετίας, όπως επισημαίνει η καλλιτεχνική διευθύντριά της, η Ελβετίδα ιστορικός τέχνης Μπίτσε Κούριγκερ, είναι το φως, με όλες τις μεταφορικές του σημασίες και η τέχνη του κορυφαίου εκπροσώπου της βενετσιάνικης Αναγέννησης, Τιντορέτο. Εξ ου και ο τίτλος της διοργάνωσης «Illuminazioni- Illuminations». Η διευθύντρια της Μπιενάλε έχει καλέσει επίσης τους συμμετέχοντες να αντιμετωπίσουν με ευρύτερο τρόπο το θέμα της εθνικής εκπροσώπησης, χαρακτηρίζοντας μάλιστα την έως τώρα στενά εθνική συμμετοχή της κάθε χώρας, αναχρονιστική. *

Δευτέρα 3 Ιανουαρίου 2011

Σάρκα και οστά αποκτά το φανταστικό Μουσείο της Αθωότητας

SarkaPamuk
Μέσα από τις σελίδες του «Museum of Innocence» του Τούρκου συγγραφέα Orhan Pamuk, ο οποίος απέσπασε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2006, ενσαρκώνεται το ομώνυμο μουσείο, στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης.

Κάθε λογής αντικείμενα – ραπτομηχανές, ρολόγια, κουμπιά, αναπτήρες κ.ά. – θα διακοσμήσουν το εσωτερικό του τετραώροφου κτιρίου, σαν μια ζωντανή αναπαράσταση της τουρκικής πραγματικότητας των τριών τελευταίων δεκαετιών.
Το μουσείο θα τεθεί σε λειτουργία τον επόμενο χρόνο και πρόκειται να στεγάσει 83 ξύλινα κουτιά, που αναπαριστούν τα 83 κεφάλαια του βιβλίου. Το κάθε κουτί θα περιέχει αντικείμενα αντιπροσωπευτικά του κάθε κεφαλαίου, καλύπτοντας έτσι μια περίοδο τριάντα χρόνων από την ιστορία της σύγχρονης Κωνσταντινούπολης, ξεκινώντας από το 1975, όπου τοποθετείται χρονικά και η αφετηρία του μυθιστορήματος.
Ουσιαστικά, πρόκειται για την παράνομη ερωτική ιστορία του 30χρονου Kemal Basmaci, που προέρχεται από ισχυρή και πλούσια οικογένεια, και της φτωχής Fusun. Η σχέση τους λήγει άδοξα με την εξαφάνιση της Fusun. Ξεκινάει τότε για τον Kemal μια περίοδος θλίψης και απομόνωσης, ώσπου τελικά βρίσκει το διαμέρισμα που έμενε η ερωμένη του με τους γονείς της. Μέσα από χιλιάδες επισκέψεις, που διαρκούν εννέα ολόκληρα χρόνια, αποσπά από το σπίτι αντικείμενα που του θυμίζουν την αγαπημένη του. Τελικά, αγοράζει το διαμέρισμα και το μετατρέπει στο «Μουσείο της Αθωότητας», ένα ιερό για τη χαμένη του αγάπη.
Με τη δημιουργία του μουσείου, ο Pamuk θέλει να δείξει πόσο θολά αλλά και έντονα συγχρόνως είναι τα όρια μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. Τη χρηματοδότηση του έργου έχει αναλάβει εξολοκλήρου ο ίδιος.
Εν τω μεταξύ, οι βοηθοί του δουλεύουν πυρετωδώς για τη σύνθεση των εκθεμάτων.
Για τον Pamuk τα μουσεία είναι γεννήματα του δυτικού πολιτισμού. Η τάση συλλογής αντικειμένων είναι κοινή σε όλους, τη συναντάμε ακόμη και στα ζώα. Ωστόσο, η λειτουργία της αναπαράστασης που αποκτούν μέσα σε ένα μουσείο και η σύνδεσή τους με κάθε έκφανση της ζωής, είναι αποτέλεσμα της επίδρασης της Δύσης. Τα μουσεία είναι πλέον ένδειξη της ισχύος ενός έθνους. Ως αποτέλεσμα, και ο μη δυτικός κόσμος προσπαθεί να ενισχύσει τα μουσεία του, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να δείξει τη δύναμή του.
Ο συγγραφέας θεωρεί ότι τα μουσεία και τα μυθιστορήματα εκπροσωπούν την ανώτερη μεσαία τάξη. Ο ίδιος προτιμάει τα μικρά, παραμελημένα μουσεία. Πιστεύει ότι οι συλλογές τους είναι πέρα από κάθε ανθρώπινο έλεγχο. Το βιβλίο του αποτελεί φόρο τιμής σε αυτά τα μουσεία. Μάλιστα, μέσω του ήρωά του, εκφράζει τα αληθινά του αισθήματα για τους πολιτιστικούς φορείς της Ευρώπης και της Αμερικής. Συγκεκριμένα, όπως λέει ο Kemal, όταν τις Κυριακές συρρέουν τα πλήθη στα μουσεία, τα εκθέματα κλαίνε.
Βέβαια, όταν ρωτήθηκε σχετικά ο Pamuk, διαχώρισε τις απόψεις του από αυτές του ήρωά του, λέγοντας ότι του αρέσουν τα δυτικά μουσεία και ότι στο μυθιστόρημα απλώς αστειεύτηκε.
Όσον αφορά στο δικό του μουσείο, προς αποφυγήν της πολυκοσμίας, θα θέσει ανώτατο όριο επισκεπτών, μέχρι πενήντα τη φορά. Το ρόλο του εφόρου θα αναλάβει το ίδιο το βιβλίο.
Όταν ρωτήθηκε για τις πολιτικές προεκτάσεις της ύπαρξης ενός τέτοιου μουσείου, απάντησε αόριστα πως, σκόπιμα τουλάχιστον, δεν επιθυμεί το μουσείο να στραφεί σε αυτή την κατεύθυνση. Άλλωστε, παλαιότερα είχε κατηγορηθεί για «προσβολή της τουρκικής εθνικής συνείδησης», όταν σε δημοσίευμα εκφράστηκε υπέρ των Κούρδων και των Αρμενίων που έχουν χάσει τη ζωή τους στις εμπόλεμες συγκρούσεις με την Τουρκία τις τελευταίες δεκαετίες. Οι κατηγορίες αποσύρθηκαν το 2006, έκτοτε όμως ο Pamuk κυκλοφορεί με συνοδεία σωματοφύλακα.
Ωστόσο, η πολιτική διάσταση του μουσείου είναι αναπόφευκτη λόγω της φύσης του περιεχομένου του, που αντανακλά την ταραχώδη μεταπολεμική ιστορία της Τουρκίας. Ο συγγραφέας επισημαίνει τη συμβολική χροιά των αντικειμένων και το συσχετισμό τους με τη στρατιωτική δραστηριότητα της χώρας. Έτσι, το βιβλίο ξεφεύγει από τα όρια της ερωτικής ιστορίας και επεκτείνεται στη σφαίρα της γενικότερης κατάστασης της Κωνσταντινούπολης.

Gareth Harris
Επιμέλεια:
Ελένη Νικολαΐδου